Osmanlı’da Eğitimin Modernleşme Hareketleri: Dönemin Çocuk Mecmualarında Eğlence ve Eğitim Yaklaşımları(1869-1922)

Öz

Eğlendirerek öğretmek ve eğitmek, çocuklara yönelik neşriyatın temel amaçlarından biridir. Eğlence kültürünün eğitimle örtüşebilmesi ancak çocuk düşünce yapısının derinlemesine analiziyle mümkün olabilecek bir kavramdır. Tanzimat sonrası modernleşmesi ekseninde eğitim alanında önemli yenilikler uygulamaya konulmuş zikredilen doğrultudaki faaliyetler içerisindeçocuk neşriyatı da kendisine yer bulmuştur. Uzun süreli yayınların yokluğuna rağmen 1869-1922 yılları arasındaki 53 yıllık dönemde çocuklara yönelik, büyük kısmı çocukların ilgisine yoğunlaşarak eğlendirirken eğitme odaklı bir yaklaşım benimseyen40 mecmua tespit edilmiştir.

Bu çalışmada, Osmanlı eğitiminin modernleşme sürecinde 15 Sayı yayında kalmayı başarabilmiş ya da çağdaşları arasında ayrıt edici yayın politikasına sahipçocuk mecmuaları seçilerek, bu mecmualar üzerinden dönemin çocuklara yönelik eğitim, ilgi odağı ve eğlence kültürünün irdelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, süreli yayınların eğitim ve eğlence kültürü, medya iletişim metotları, müfredat, eğlence ve çocuk eğitimidikkate alınarak ilgililiteratürtaraması yapılmış, çocuklara yönelik Osmanlıca gazetelerin orijinal nüshaları incelenerek bir yargı oluşturulması hedeflenmiştir. Çalışmanın temel amacı, dönemin çocuk mecmualarındaki eğitim ve eğlence kültürü motifleriniortaya çıkartırken, eğlendirme ile eğitme arasındaki karşılıklı etkileşimi tespit etmektir. Osmanlı modernleşmesinde eğitime ve çocuklara hitap eden neşriyata yönelik ilk faaliyetler 1869 yılı gibi dönemin dinamikleri içerisindeoldukça geç bir tarihte, Tanzimat’tan 30 yıl sonra başlayabilmiştir. Bahse konu realite göz önünde bulundurularak çalışmada, çocuklara yönelik neşriyatın dönemin siyasi gelişmeleri, Osmanlıcılık politikaları ve eğitimde yenilik faaliyetlerinin ekseninde şekillenmesi analiz edilmiş, analizlerde kitle iletişim araçlarının son dönemde kaydettiği ilerlemenin sağladığı olanaklardan yararlanılmıştır.