Alkol ve Madde Bağımlılığında Risk Faktörleri

Yunus Emre Öztürk, Mehmet Kırlıoğlu, Ramazan Kıraç

Öz


Bağımlılık, gelişiminde genetik, psikososyal ve çevresel faktörlerin rol oynadığı birincil, kronik, nörobiyolojik ve geliştikten sonra yaşam boyunca devam eden bir hastalıktır. Günümüzde alkol ve madde bağımlılığı en önemli halk sağlığı sorunlarından birisi olarak görülmektedir. Bu çalışmanın amacı literatür bilgileri doğrultusunda alkol ve madde bağımlılığında ön plana çıkan risk faktörlerini belirlemektir. Bu amaçla EBSCO veri tabanında “alkol bağımlılığı”, “madde bağımlılığı” ve “bağımlılık” anahtar kelimeleri kullanılarak genelde alkol ve madde bağımlılığı özelde ise Türkiye’deki çalışmalara odaklanan 90 çalışma değerlendirme kapsamına alınmıştır. Elde edilen çalışmalar doğrultusunda yaş, cinsiyet, eğitim, medeni durum, çalışma durumu, arkadaş çevresi, kişilik bozukluğu, aile ve geçmiş yaşantı deneyimi, gelişim dönemleri, inanç sahibi olma, sigara ve alkol kullanımı, yaşanılacak yer, yakın kişiler gibi temalar oluşturularak risk faktörleri sunulmuştur. Sonuç bölümünde risk faktörlerinin alkol ve madde bağımlılığının önlenmesi ve tedavisindeki önemine değinilmiş, geniş popülasyonda yapılacak çalışmaların bağımlılığın gelişimi ve yaygınlaşması ile ilgili kritik veriler sağlayacağına vurgu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler


Bağımlılık, Alkol Bağımlılığı, Madde Bağımlılığı, Risk Faktörleri

Tam Metin:

PDF

Referanslar


Akan, B., Erdem, D., Albayrak, D., Gökçınar, D., Aksoy, E. ve Göğüş, N. (2011). Madde Bağımlısı Bir Olgunun Yoğun Bakımda İzlemi. Erciyes Tıp Dergisi, 33 (4), 349-352.

Akgül, A. ve Kaptı, A. (2010). Türkiye'nin Uyuşturucu ile Mücadele Politikası: Politika Süreç Analizi. S. Özeren, M. Alper Sözer, O. Ö. Demir (Ed.), Yerelden Küresele Sınıraşan Suçlar içinde (s.75-99), Ankara: Polis Akademisi Yayınları.

Aksoy, A. ve Ögel, K. (2005). Sokakta yaşayan çocuklarda kendine zarar verme davranışı ve madde kullanımı. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6, 163-169.

Akvardar, Y., Tümüklü, M. ve Alptekin, K. (2003). Şizofreni ve madde kullanımı. Bağımlılık Dergisi, 4, 118-122.

Alikaşifoğlu, M. (2005). Madde kullanımın risk faktörleri ve koruyucu faktörler. İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Adölesan Sağlığı Sempozyum Dizisi, 43, 73-83.

Altıntoprak, AE., Akgür, SA., Kitapçıoğlu, G., Yüncü, Z., Coşkunol, H. (2014). Denetimli serbestlik olgularının retrospektif analizi: sosyodemografik özellikler, bireysel ve ailesel bağımlılık ve suç öyküleri ve tedavi yanıtları. Bağımlılık Dergisi, 15 (1), 1-9.

Bahlmann, M., Preuss, U. W. ve Soyka, M. (2002) Chronological relationship between antisocial personality disorder and alcohol dependence. Eur Addict Res, 8, 195-200.

Basiaux, P., le Bon O., Dramaixü, M., Massart, I., Souery, D., Mendlewicz, J., Pelc, I. veVerbanck, P. (2001) Temperament and Character Inventory (TCI) personality profile and sub-typing in alcoholic patients: a controlled study. Alcohol, 36, 584-587.

Başkurt, İ. (2003). Gençlik, madde bağımlılığı ve koruma yolları. İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, (7), 73-114.

Bolu, A., Toygar, M., Pan, E., Erdem, M., Ünlü, G., & Balıkcı, A. (2014). Bir Eğitim Hastanesi Psikiyatri Kliniğinde Adli Olguların Değerlendirilmesi: Beş Yıllık İnceleme. Gülhane Tıp Dergisi , 56, 1-4.

Boztaş, M. H. ve Arısoy, Ö. (2010). Uçucu Madde Bağımlılığı ve Tıbbi Sonuçları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 2(4), 516-531.

Brooner, R. K., King, V. L., Kidorf, M. Schmidt, C. W. ve Bigelow, G. E. (1997) Psychiatric and substance use comorbidity among treatment-seeking opioid abusers. Arch Gen Psychiatry, 54:71-80.

Bulut, M., Savaş, H. A., Cansel, N., Selek, S., Kap, Ö., Yumru, M. ve Vırıt, O. (2006). Gaziantep Üniversitesi alkol ve madde kullanım bozuklukları birimine başvuran hastaların sosyodemografik özellikleri. Bağımlılık Dergisi, 7, 65-70.

Cacciola, J. S., Alterman, A. I., McKay, J. R. ve Rutherford, M. J. (2001) Psychiatric comorbidity in patients with substance use disorders: do not forget axis II disorders. Psychiatric Ann, 31:321-331.

Cacciola, J. S., Rutherford, M. J., Alterman A. I., McKay, J. R. ve Snider, E. C. (1996) Personality disorders and treatment outcome in methadone maintenance patients. J Nerv Ment Dis, 184:234-239.

Carroll, K. M., Rounsaville, B. J. (1993). History and significance of childhood attention deficit disorder in treatment-seeking cocaine abusers. Compr Psychiatry, 34(2):75-82.

Cılga, İ. (2001). Gençlerin Gelişiminde ve Madde Kullanımlarını Önlemede Gençlik Merkezlerinin Rolü. Aile ve Toplum, 1(4), 1-6.

Cılga, İ. (2009). Madde ve madde kullanımı ile mücadelede ulusal politika ve strateji öncelikleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 20 (1), 7-22.

Coşkun, B. ve Çakmak, D. (2005). Alkol ve madde bağımlılarının grup psikoterapisinde psikodramanın kullanılması. Bağımlılık Dergisi, 6 (3), 103-110.

Çalı, H. H. (2012). Türkiye’de Kentsel Mekânda Mağdursuz Suç Örneği Olarak “Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde Kullanma”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 37-56.

Çelik, S., Fidan, E., Evren, C., Can, Y., Danışmant, B. S., Çavaş, Ş. ve Erten, E. (2011). Beden dismorfik bozukluğu ve madde bağımlılığı: Bir olgu sunumu. Düşünen Adam: The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 24, 75-79. doi: 10.5350/dajpn2011240110.

Çilli, A. S. ve Kaya, N. (2003). Üniversite öğrencilinde nikotin bağımlılığının psikiyatrik bozukluklarla birlikteliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 14, 42-9

Dankı, D., Dilbaz, N., Okay, T., Açıkgöz, Ç., Erdinç Bilgin, I. ve Telci, Ş. (2005). Madde kullanımına bağlı gelişen psikotik bozuklukta atipik antipsikotik tedavisi: Bir gözden geçirme. Bağımlılık Dergisi, 6 (3), 136-141.

DeJong, C. A., van den Brink, W., Hartefeld, F. M. ve van der Wielen, E. G. (1993) Personality disorder in alcoholics and drug addicts. Compr Psychiatry, 34, 87-94.

Driessen, M., Veltrup, C., Wetterling, T. ve John, U. ve Dilling, H. (1998) Axis I and axis II comorbidity in alcohol dependence and the two types of alcoholism. Alcohol Clin Exp Res, 22, 77-86.

Ebert, M. H., Loosen, P. T. ve Nurcombe, B. (2003). Current psikiyatri tanı ve tedavi, Birsöz S. ve Kahraman T. (çev.), Ankara: Güneş Kitabevi.

Eken, B., Evren, E. C., Saatçioğlu, Ö. ve Çakmak, D. (2003) Alkol bağımlılarında kişilik bozukluğunun sosyodemografik özellikler, depresyon ve anksiyete ile ilişkisi. Düşünen Adam, 16, 71-79.

Emeç, H., Gülay, E. (2008). Alkol tüketimi ve sosyo-demografik değişkenlerin alkol tüketimi üzerine etkisi. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 19 (68), 115-134.

Erci, B. (1999). Lise öğrencilerinde madde bağımlılığı ve etkileyen ailesel faktörler. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2 (1), 83-94.

Erdal, H., Doğan, H. G., Ağcadağ, D. (2013). Üniversite öğrencilerinin alkol kullanma durumları ve bunu etkileyen faktörlerin analizi (Gaziosmanpaşa üniversitesi örneği). Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 3 (1), 95-99.

Erdamar, G. ve Kurupınar, A. (2014). Ortaöğretim Öğrencilerinde Görülen Madde Bağımlılığı Alışkanlığı ve Yaygınlığı: Bartın İli Örneği. Sosyal Bilimler Dergisi , 16 (1), 65-84.

Erol, D., Elyas, Z. ve Ünal, S. (2010). Psikiyatrik Hastalıkların Gelişiminde Epigenetik Mekanizmalar. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 20, 109-114.

Evren, C. (2004). Alkol/Madde Kullanım Bozukluğunda Kişilik Bozukluğu Ek Tanısı: Bir Gözden Geçirme. Klinik Psikiyatri, 7, 111-119.

Evren, C. ve Ögel, K. (2003). Alkol/madde bağımlılarında dissosiyatif belirtiler ve çocukluk çağı travması, depresyon, anksiyete ve alkol/madde kullanımı ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 4, 30-37.

Evren, E. C., Saatçioğlu, Ö., Evren, B., Yancar, C., Eken, B. ve Çakmak, D. (2003). Madde kullanım bozukluğunda cinsiyet farklılığı: AMATEM'e yatan hasta verilerinin incelenmesi. Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 16, 132-138.

Görgün Baran, A. (2013). Genç ve gençlik:sosyolojik bir bakış. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 6-25.

Görgün, S., Tiryaki, A. ve Topbaş, M. (2010).Üniversite öğrencilerinde madde kullanma biçimleri. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11, 305-12.

Gümüş, İ., Kurt, M., Günay Ermurat, D., Feyatörbay, E. (2011). Lise öğrencilerinin madde bağımlılığı konusunda bilgi, tutum ve davranış düzeylerinin belirlenmesi (Erzurum örneği). Ekev Akademi Dergisi, 48, 321-334.

Howard, M. O., Kivlahan, D. ve Walker, R. D. (1997). Cloninger’s tridimensional theory of personality and psychopathology: applications to substance use disorders. J Stud Alcohol, 58 (1), 48-66.

Işıklı, S. ve Irak, M. (2002). Türkiye’de madde kullanımı ve bağımlılığı profili araştırması: 2002 yılı madde kullanımı geniş alan araştırması. Nihai rapor. Türk Psikologlar Derneği, 55-65.

İnce, A., Doğruer, Z. ve Türkçapar, M. H. (2002). Erken ve geç başlangıçlı erkek alkol bağımlılarında sosyodemografik, klinik ve psikopatolojik özelliklerin karşılaştırılması. Klinik Psikiyatri, 5, 82-91.

Karaçam, Ö. (2010). Madde Bağımlılığı San'ata Katkıda Bulunabilir Mi? New/Yeni Symposium Journal, 48(3), 163-165.

Karakuş, G., Evlice, Y. E. ve Tamam, L. (2012). Psikiyatri Kliniğinde Yatan Hastalarda Alkol ve Madde Kullanım Bozukluğu Sıklığı. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 37, 37-48.

Kaya, N. ve Çilli, A. S. (2002). Üniversite öğrencilerinde nikotin,alkol ve madde bağımlılığının 12 aylık yaygınlığı. Bağımlılık Dergisi, 3, 91-7.

Kaya, A. (2012). Sigaranın muhasebesi: sigara kullanımına ekonomik ve sağlık açısından bir bakış. 2.Bölgesel Sorunlar ve Türkiye Sempozyumu 1-2 Ekim 2012, 297-302.

Kokkevi, A., Stefanis, N., Anastasopoulou, E. ve Kostogianni, C. (1998). Personality disorders in drug abusers: prevalence and their association with AXIS I disorders as predictors of treatment retention. Addict Behav, 23 (6), 841-853.

McKay, J. R., Alterman, A. I., Cacciola, J. S., Mulvaney, F. D. ve O'Brien, C. P. (2000). Prognostic significance of antisocial personality disorder in cocain-dependent patients entering continuing care. J Nerv Ment Dis, 1888 (5), 287-296.

Morgenstern, J., Langenbucher, J., Labouvie, E. ve Miller, K. J. (1997). The comorbidity of alcoholism and personality disorders in a clinical population: prevalence rates and relation to alcohol typology variables. J Abnorm Psychol, 106 (1), 74-84.

Nebioğlu, M., Yalnız, H., Güven, F. M. ve Geçici, Ö. (2013). Opiyat Bağımlılarında Diğer Maddelerin Kullanımı ve Sosyodemografik Özellikler ile İlişkisi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(1), 35-42. doi: 10.5455/pmb.1353349703

Nurnberg, H. G., Rifkin, A. ve Doddi, S. (1993). A systematic assessment of the comorbidity of DSM-III-R personality disorders in alcoholic outpatients. Compr Psychiatry, 34 (6), 447-454.

Onal, A., Ogel, K., & Eke, C. (2011). A crosssectional study on substance use and family characteristics of adolescents with symptoms of attention deficit and hyperactivity. Bulletin of Clinical Psychopharmacology, 21(3), 225-231.

Ögel, K., Tamar, D., Evren, C., ve ark. Türkiye’de on beş ilde sigara, alkol ve madde kullanım yaygınlığı. Türk Psikiyatri Dergisi 2001; 12: 47-2.

Ögel, K. (2005). Madde kullanım bozuklukları epidemiyolojisi. Türkiye Klinikleri J Int Med Sci, 1 (47), 61-64.

Ögel, K., Tamar, D., Evren, C. ve Çakmak, D. (2000). İstanbul’da lise gençleri arasında sigara, alkol ve madde kullanım yaygınlığı”. Klinik Psikiyatri, (3), 242-245.

Ögel, K., Tamar, D., Evren, C. ve Sır, A. (1999). Madde kullanımı ve suç. 3P Dergisi, Aralık Ek Sayı.

Ögel, K., Yücel, H. ve Aksoy, A. (2004). İstanbul’da sokakta yaşayan çocukların özellikleri. Yeniden Bilimsel Araştırma Raporları. İstanbul: Yayın no: 7.

Öner, H., Tamam, L., Levent, B. A. ve Öner, S. (2002). Alkol bağımlılığı olan yatan hastalarda eksen I ve eksen II eştanılarının değerlendirilmesi. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 12 (1), 14-22.

Örsel, S., Karadağ, H., Karaoğlan Kahiloğulları, A. ve Akgün Aktaş, E. (2011). Psikiyatri Hastalarında Çocukluk Çağı Travmalarının Sıklığı ve Psikopatoloji ile İlişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 12, 130-136.

Özen Bekar, E. (2014). Bağımlılık yapıcı madde kullanımı olan hemşireler ve hemşirelik hizmetleri yönetiminin yaklaşımı: bir literatür incelemesi. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 1 (1), 43-47.

Özmen, F. ve Kubanç, Y. (2013). Liselerde madde bağımlılığı-mevcut durum ve önerilere ilişkin okul müdürleri ve öğretmenlerin bakış açıları. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (3), 357-382.

Pelissier, B. M. ve O’Neil, J. A. (2000) Antisocial personality and depression among incarcerated drug treatment participants. J Subst Abuse, 11 (4), 379-393.

Regier, D. A., Farmer, M. E., Rae, D. S., Locke, B. Z., Keith, S. J., Judd, L. L. ve Goodwin, F. K. (1990). Comorbidity of mental disorders with alcohol and other drug abuse. Results from the Epidemiologic Catchment Area (ECA) Study. JAMA, 264 (19), 2511-2518.

Rounsaville, B. J., Kranzler, H. R., Ball, S., Tennen, H., Poling, J. ve Triffleman, E. (1998). Personality disorders in substance abusers: relation to substance use. J Nerv Ment Dis, 186 (2), 87-95.

Rounsaville, B. J., Weissman, M. M., Kleber, H. ve Wilber, C. (1982). Heterogeneity of psychiatric diagnosis in treated opiate addicts. Arch Gen Psychiatry, 39 (2), 161-168.

Sher, K. J., Trull, T. J. (1994). Personality and disinhibitory psychopathology: alcoholism and antisocial personality disorder. J Abnorm Psychol, 103 (1), 92-102.

Siyez, D. M., Gezginci Gürçay, E., & Yüncü, Z. (2012). Madde Kullanım Bozukluğu Olan ve Olmayan Ergenlerin Çocukluk Dönemi Aile Yaşantılarına İlişkin Algıları . Anadolu Psikiyatri Dergisi , 13, 299-305.

Skinstad, A. H. ve Swain, A. (2001). Comorbidity in a clinical sample of substance abusers. Am J Drug Alcohol Abuse, 27 (1), 45-64.

Skodol, A. E., Oldman, J. M., Gallaher, P. E. (1999). Axis II comorbidity of substance use disorders among patients referred for treatment of personality disorders. Am J Psychiatry, 156 (5), 733-738.

Şimşek, Z., Koruk, İ. ve Altındağ, A. (2007). Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi birinci sınıf öğrencilerinin riskli davranışları. Toplum Hekimliği Bülteni, 26, 19-24

Tanrıkulu, A. C. ve Carman, K. B. (2009). Kars il merkezinde çeşitli üniversite öğrencileri arasında sigara kullanımı sıklığı ve risk faktörleri. Türk Toraks Dergisi, 10, 101-106.

Taşçı, E., Atan, Ş. U., Durmaz, N., Erkuş, H., & Sevil, U. (2005). Kız Meslek Lisesi Öğrencilerinin Madde Kullanma Durumları. Bağımlılık Dergisi, 6, 122-128.

Toker Uğurlu, T., Balcı Şengül, C., & Şengül, C. (2012). Bağımlılık Psikofarmakolojisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar , 4 (1), 37-50.

Tot, Ş., Yazıcı, K., Yazıcı, A. E., Erdem, P., Ba,l N. ve Metin, Ö. (2002). Mersin Üniversitesi öğrencilerinde sigara ve alkol kullanım yaygınlığı ve ilişkili özellikler. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 3, 227-231.

Trull, T. J., Sher, K. J., Minks-Brown, C., Durbin, J. ve Burr, R. (2000) Borderline personality disorder and substance use disorders: a review and integration. Clin Psychol Rev, 20 (2), 235-253.

Türkcan, A. (1998). Türkiye’de Madde Kullananların Profili: Hastane Verilerinin İncelenmesi. Düşünen Adam, 11 (3), 56-64.

Türkçapar, M. H., Akdemir, A., Elverici, Ş., İşcan, N., Göka, E. ve Özbay, H. (1997). Yatarak tedavi gören bir grup alkol bağımlısında ek psikiyatrik hastalıklar, kişilik bozuklukları, depresyon ve kaygı düzeyleri. 3P Dergisi, 5 (1), 29-34.

Uğurlu, T. T., Şengül, C. B. ve Şengül, C. (2012). Bağımlılık Psikofarmakolojisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(1), 37-50. doi: 10.5455/cap.20120403

Ulukoca, N., Gökgöz, Ş. ve Karakoç, A. (2013). Kırklareli Üniversitesi Öğrencileri Arasında Sigara, Alkol ve Madde Kullanım Sıklığı. Fırat Tıp Derg, 18(4), 230-234.

Verheul, R., Kranzler, H. R., Poling, J. ve ark. (2000) Co-occurrence of Axis I and Axis II disorders in substance abusers. Acta Psychiatr Scand, 101:110-118.

Verheul, R., Van Den, B. ve Hartgers, C. (1995) Prevalence of personality disorders among alcoholics and drug addicts: an overview. Eur Addict Res, 1, 166-177

Verheul, R. (2001) Co-morbidity of personality disorders in individuals with substance use disorders. Eur Psychiatry, 16:274-282.

Wilens, T. E., Prince, J. B., Biederman, J., Spencer, T. J. ve Frances, R. J. (1995). Attention-deficit hyperactivity disorder and comorbid substance use disorders in adults. Psychiatr Serv, 46 (8), 761-765

Yalçın, M., Eşsizoğlu, A., Akkaç, H., Yaşan, A. ve Gürgen, F. (2009). Dicle Üniversitesi öğrencilerinde madde kullanımını belirleyen risk faktörleri. Klinik Psikiyatri; 12: 123-33.

Yalçın, M., Eşsizoğlu, A., Akkoç, H., Yaşan, A. ve Gürgen, F. (2009). Dicle Üniversitesi öğrencilerinde madde kullanımını belirleyen risk faktörleri. Klinik Psikiyatri, 12, 125-133.

Yaşan, A. ve Gürgen, F. (2004). Güneydoğu Anadolu Bölgesinde ergenlerde uçucu madde kullanım özellikleri. Bağımlılık Dergisi, 5 (2), 77-83.

Yilmaz, A., Can, Y., Bozkurt, M. ve Evren, C. (2014). Remission and Relapse in Alcohol and Substance Addiction. Psikiyatride Guncel Yaklasimlar-Current Approaches in Psychiatry, 6(3), 1. doi: 10.5455/cap.20131114113549

Yüncü, Z., Aydın, C., Coşkunol, H., Altıntoprak, E. ve Bayram, A. T. (2006). Çocuk ve Ergenlere Yönelik Bir Bağımlılık Merkezine İki Yıl Süresince Başvuran Olguların Sosyodemografik Değerlendirilmesi. Bağımlılık Gergisi , 7, 31-37.

Yüncü, Z., Gürçay, E., Topçu Kabasakal, Z., Özbaran, B., Tamar, M., & Aydın, C. (2009). Madde Kullanım Bozukluğu Olan Ergenlerde Ayrılma Bireyleşme Süreci. New/Yeni Symposium Journal , 47 (4), 225-234.

Yüncü, Z., Kabukçu Başay, B., Özbaran, B., Aydın, C. ve Tamar, M. (2008). Madde kullanım bozukluğu olan ergenlerde HBV: Yaygınlık, riskler, aşılama. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 9(4), 208-216.

Zorlu, N., Türk, H., Manavgat, A. İ., Karadaş, B. ve Gülseren, Ş. (2011). Denetimli Serbestlik Uygulaması Kapsamında Başvuran Hastalarda Sosyodemografik, Klinik Özelliklerin ve Alkol Kullanım Bozukluğu Sıklığının Geriye Dönük Değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 12, 253-257.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.